Mật ong rừng nổi tiếng với hương vị thơm ngon tự nhiên và giá trị dinh dưỡng cao. Nhiều người thắc mắc: mật ong rừng có bị kết tinh không? Câu trả lời là CÓ – mật ong rừng hoàn toàn có thể kết tinh (đóng đường) khi bảo quản một thời gian, đặc biệt trong điều kiện thời tiết lạnh.
Hiện tượng mật ong chuyển từ dạng lỏng sang dạng hạt này là một quá trình tự nhiên và không hề làm mật ong bị hỏng hay giảm chất lượng. Bài viết dưới đây sẽ giải thích nguyên nhân mật ong kết tinh, cách xử lý, và đính chính những hiểu lầm phổ biến để bạn yên tâm sử dụng mật ong đúng cách.
Mật ong kết tinh là gì?
Kết tinh (đóng đường) là hiện tượng mật ong chuyển từ dạng lỏng sang dạng sệt hoặc xuất hiện các hạt đường kết tủa. Ban đầu, mật ong kết tinh ở dạng hạt mịn như phù sa, sau đó có thể vón lại thành hạt to hơn hoặc tạo lớp đường đóng ở đáy chai . Mật ong rừng nguyên chất (cũng như các loại mật ong tự nhiên khác) có hàm lượng đường rất cao – khoảng 75-80% là các loại đường fructose và glucose.
Chính vì dung dịch đường “siêu đặc” này, mật ong rất dễ bị kết tinh trong một số điều kiện nhất định. Khi mật ong kết tinh, màu sắc có thể nhạt hơn phần mật lỏng, tạo lớp kết tủa lợn cợn như đường. Tuy nhiên, bạn đừng lo lắng – đây không phải dấu hiệu mật ong giả hay hư hỏng mà chỉ là thay đổi vật lý tự nhiên của mật ong thôi.
Nguyên nhân vì sao mật ong bị kết tinh
Có nhiều nguyên nhân và yếu tố tác động khiến mật ong rừng nguyên chất bị kết tinh theo thời gian:
Nhiệt độ bảo quản: Nhiệt độ mát hoặc lạnh là tác nhân hàng đầu. Mật ong bảo quản ở khoảng 6°C – 20°C rất dễ kết tinh . Ví dụ, để mật ong trong ngăn mát tủ lạnh một thời gian, bạn sẽ thấy hiện tượng lắng đường rõ rệt. Ngược lại, trên ~27°C thì mật ong ít khi kết tinh do tinh thể đường tan chảy ở nhiệt độ cao.
(Lưu ý: không nên bảo quản mật ong ở nhiệt độ quá cao trên 35°C vì sẽ làm giảm chất lượng mật ong về hương vị và dưỡng chất ).
Tỷ lệ các loại đường trong mật ong: Thành phần chính của mật ong là đường fructose (~38%) và glucose (~31%). Glucose có xu hướng kết tinh mạnh hơn fructose, nên mật ong nào có hàm lượng glucose càng cao thì càng dễ kết tinh. Ngược lại, loại mật ong nhiều fructose sẽ chậm kết tinh hoặc hầu như không kết tinh. Chẳng hạn, mật ong từ hoa nhãn, hoa vải có tỷ lệ fructose cao nên lỏng lâu hơn , trong khi mật ong hoa cao su, hoa cà phê lại nhiều glucose nên nhanh đóng đường hơn.
Hàm lượng nước trong mật ong: Mật ong càng loãng (nhiều nước) thì càng lâu kết tinh, thậm chí có thể không kết tinh nếu tỷ lệ nước rất cao . Ngược lại, mật ong đặc (ít nước) sẽ dễ đóng đường hơn. Mật ong rừng thường được ong lưu trữ lâu trong tổ nên khá đậm đặc, do đó dễ kết tinh khi gặp lạnh.
Phấn hoa và tạp chất tự nhiên: Mật ong thô (chưa qua xử lý lọc) thường còn lẫn phấn hoa, sáp ong vụn, bọt khí nhỏ… Những hạt vi lượng này đóng vai trò như “nhân” để tinh thể đường bám vào và kết tinh nhanh hơn . Mật ong càng nguyên chất, ít qua lọc nhiệt, thì hiện tượng kết tinh càng hay gặp. (Đây cũng là lý do mật ong rừng – thường là mật thô – dễ kết tinh hơn mật ong đã qua xử lý).
Thời gian bảo quản: Mật ong để càng lâu thì khả năng xuất hiện kết tinh càng cao. Đặc biệt, mật ong thu hoạch vào mùa lạnh hoặc bảo quản trong môi trường mát mẻ vài tháng trở lên thường bắt đầu đóng các hạt đường nhỏ dưới đáy chai.
Nhìn chung, mật ong kết tinh là kết quả của các yếu tố tự nhiên về thành phần và điều kiện bảo quản. Đây là hiện tượng hóa học bình thường và không ảnh hưởng đến giá trị dinh dưỡng hay độ an toàn của mật ong .
Mật ong kết tinh có phải là mật ong giả?
Một hiểu lầm phổ biến khiến nhiều người lo lắng và cho rằng mật ong kết tinh đồng nghĩa với mật ong bị pha đường, kém chất lượng. Thực tế hoàn toàn ngược lại: mật ong nguyên chất vẫn kết tinh như thường, thậm chí mật càng “thô”, chưa qua xử lý công nghiệp, lại càng dễ kết tinh hơn.
Lý do là các thành phần tự nhiên (đường glucose, phấn hoa…) còn nguyên vẹn sẽ kết tủa khi gặp nhiệt độ thích hợp. Ngược lại, mật ong giả (bị pha nhiều nước đường) thường có kết cấu loãng và rất khó kết tinh. Nếu mật ong giả được cô đặc và có kết tinh, lớp đường thường đóng cứng dưới đáy và rất khó tan lại khi hâm nóng. Trong khi đó, mật ong thật dù kết tinh nhưng các hạt đường mềm, mịn và có thể tan trở lại khá dễ dàng.
Quan trọng hơn, mật ong bị kết tinh không hề gây hại cho sức khỏe. Đây không phải dấu hiệu hỏng – bạn vẫn có thể dùng mật ong kết tinh bình thường mà không lo mất chất. Theo các chuyên gia, hiện tượng này không làm thay đổi hay giảm giá trị dinh dưỡng của mật ong.
Thậm chí, nhiều người sành mật ong còn xem việc kết tinh là dấu hiệu mật ong chất lượng cao, nguyên chất. Ở các nước phương Tây, người tiêu dùng ưa chuộng mật ong kết tinh (honey creamed) và coi đó là minh chứng cho thấy mật ong tự nhiên, không qua chế biến nhiều . Vì vậy, bạn có thể hoàn toàn yên tâm rằng mật ong rừng kết tinh không phải là mật ong giả – ngược lại, đó là mật ong thật, tinh khiết và giàu dưỡng chất.
Cách xử lý khi mật ong bị kết tinh
Mật ong kết tinh hoàn toàn có thể khôi phục lại trạng thái lỏng ban đầu bằng vài bước đơn giản. Dưới đây là cách xử lý khi thấy mật ong nguyên chất đóng đường:
-
Hóa lỏng mật ong bằng nước ấm:
Chuẩn bị một chậu nước ấm khoảng 70°C – 80°C. Đặt chai mật ong vào ngâm sao cho nước ngập phần mật ong bị kết tinh. Nếu mật chỉ kết tinh dưới đáy, hãy dựng đứng chai; nếu mật kết tinh toàn bộ, có thể đặt chai nằm ngang để nhiệt lan tỏa đều. Ngâm khoảng 15-30 phút, thỉnh thoảng khuấy nhẹ hoặc xoay chai.
Khi nước nguội mà mật ong chưa tan hết, thay nước ấm mới và tiếp tục ngâm cho đến khi mật ong tan hoàn toàn trở lại dạng lỏng. Mật ong thật sẽ tan dễ dàng và trong trở lại, còn nếu là mật ong giả thì phần đường kết tủa sẽ rất khó tan.
-
Không dùng nhiệt quá cao:
Lưu ý không đun sôi trực tiếp mật ong trên bếp hay cho vào lò vi sóng. Nhiệt độ quá cao có thể phá hủy các enzym quý, vitamin trong mật ong, làm mất đi nhiều dưỡng chất và hương vị tự nhiên . Nhiệt độ ủ ấm ~70°C là đủ để làm tan kết tinh mà vẫn giữ được chất lượng mật ong.
-
Sử dụng mật ong kết tinh như “mật ong kem”:
Thực ra, bạn không nhất thiết phải làm mật ong tan chảy hoàn toàn. Mật ong kết tinh nguyên chất thường có độ sệt mềm như kẹo mềm. Nếu đựng trong hũ miệng rộng, bạn có thể múc trực tiếp mật ong kết tinh để pha nước ấm, phết bánh mì hoặc dùng nấu ăn. Hương vị và công dụng của mật ong không thay đổi khi ở dạng kết tinh, thậm chí nhiều người còn thích ăn mật ong kết tinh vì vị ngọt thanh và kết cấu thú vị của nó.
Mẹo bảo quản mật ong để hạn chế kết tinh
Mặc dù mật ong kết tinh là hiện tượng tự nhiên, bạn có thể áp dụng một số mẹo bảo quản sau để hạn chế mật ong bị đóng đường:
- Giữ mật ong ở nhiệt độ phòng ổn định: Nhiệt độ lý tưởng bảo quản mật ong là khoảng 20 – 27°C. Tránh để mật ong ở nơi quá lạnh (như tủ lạnh) vì nhiệt độ thấp dễ làm mật kết tinh. Cũng không nên để mật ở nơi quá nóng (>35°C) hoặc ngoài nắng gắt, sẽ làm giảm chất lượng mật ong.
- Đựng mật ong trong lọ kín, sạch: Sử dụng lọ thủy tinh kín để bảo quản mật ong rừng . Đậy nắp thật chặt để hạn chế mật ong tiếp xúc với không khí ẩm bên ngoài – độ ẩm có thể làm mật ong lên men hoặc tạo điều kiện cho kết tinh. Lọ kín cũng ngăn mật ong hút mùi lạ và tránh kiến, côn trùng xâm nhập.
- Không bảo quản mật ong trong tủ lạnh trừ khi cần thiết: Mật ong không cần để tủ lạnh vẫn để được rất lâu. Thực tế, mật ong nguyên chất có thể bảo quản nhiều năm ở nhiệt độ thường mà không hỏng nhờ tính kháng khuẩn tự nhiên. Chỉ nên cất mật ong trong tủ lạnh hoặc tủ đông nếu bạn muốn dự trữ cực lâu. Nếu bảo quản lạnh, nhớ đậy kín như trên để mật không hấp thụ độ ẩm và mùi thực phẩm khác . Khi lấy ra dùng, có thể sẽ cần ngâm ấm để mật tan.
- Giữ vệ sinh khi sử dụng mật ong: Luôn dùng thìa khô và sạch múc mật ong. Tránh để nước hoặc thực phẩm lẫn vào lọ mật, vì tạp chất có thể trở thành “nhân” kết tinh hoặc làm mật nhanh hỏng. Sau mỗi lần lấy mật, lau sạch miệng chai lọ và đậy nắp ngay để đảm bảo độ tinh khiết.
Những cách bảo quản trên sẽ giúp mật ong của bạn giữ được trạng thái lỏng trong thời gian dài hơn. Tuy nhiên, ngay cả khi mật ong có kết tinh lại thì đó cũng là chuyện bình thường, bạn chỉ cần xử lý như hướng dẫn và tiếp tục sử dụng.
Những lầm tưởng phổ biến về mật ong kết tinh
Xoay quanh hiện tượng mật ong kết tinh, người tiêu dùng có một số hiểu lầm phổ biến. Dưới đây là những lầm tưởng thường gặp và sự thật đằng sau chúng:
Hiểu lầm 1: “Mật ong kết tinh là mật ong giả, bị pha đường.”
– Nhiều người cho rằng thấy mật ong đóng đường thì nghĩa là mật ong đó kém chất lượng. Thực tế: Mật ong nguyên chất vẫn kết tinh do các lý do tự nhiên đã nêu. Hiện tượng này không đồng nghĩa mật ong bị pha tạp hay giả mạo . Ngược lại, mật ong thật chưa xử lý còn dễ kết tinh hơn mật ong đã qua lọc bỏ phấn hoa. Vì vậy, không thể lấy việc kết tinh ra để kết luận mật ong đó giả hay thật một cách đơn giản.
Hiểu lầm 2: “Mật ong chất lượng cao sẽ không bao giờ kết tinh.”
– Nhiều người bán quảng cáo mật ong của họ “để hoài không đóng đường”. Thực tế: Mật ong càng nguyên chất và đậm đặc thì càng dễ kết tinh . Một số loại mật ong hoa đặc thù (như mật ong nhãn, mật ong keo…) có thể lâu kết tinh hơn do tỉ lệ đường tự nhiên khác nhau, nhưng hầu hết mọi loại mật ong thật đều có thể kết tinh khi gặp điều kiện thuận lợi. Chất lượng cao hay thấp không thể hiện ở việc có kết tinh hay không, mà ở độ tinh khiết và thành phần dinh dưỡng của mật ong.
Hiểu lầm 3: “Mật ong bị kết tinh là hỏng, không dùng được nữa.”
– Thấy mật ong chuyển màu và đóng cặn, nhiều người lo sợ mật ong đã hỏng. Thực tế: Mật ong rất bền nhờ hàm lượng đường cao và tính kháng khuẩn tự nhiên, gần như không bị hỏng nếu được bảo quản đúng. Việc kết tinh không làm mật ong hư hại hay mất chất dinh dưỡng . Bạn chỉ cần làm ấm cho mật tan ra và sử dụng bình thường, mật ong vẫn ngon và tốt cho sức khỏe như trước. (Chỉ khi mật ong có mùi chua, bọt khí nhiều – dấu hiệu lên men do nhiễm nước – thì mới nên bỏ đi).
Mật ong rừng bị kết tinh là hiện tượng tự nhiên, thay vì lo lắng mật ong bị giả hay kém chất lượng, bạn có thể yên tâm rằng mật ong kết tinh vẫn giữ nguyên giá trị dinh dưỡng và hương vị. Chỉ cần hiểu rõ nguyên nhân và biết cách xử lý, bạn sẽ sử dụng mật ong hiệu quả trong mọi tình huống.
Hãy bảo quản mật ong đúng cách và lựa chọn mua mật ong từ những đơn vị uy tín để luôn nhận được sản phẩm chất lượng cao. Với kiến thức trên, hy vọng bạn đã có câu trả lời thỏa đáng cho câu hỏi “mật ong rừng có bị kết tinh không” và tự tin hơn khi sử dụng loại “vàng lỏng” bổ dưỡng này! Và đừng quên theo dõi Mật ong Tây Bắc để có thể cập nhật thêm nhiều thông tin hữu ích bạn nhé!
