Mật ong đóng vai trò quan trọng gì trong hệ sinh thái hiện nay? Chúng ta cùng tìm hiêu chi tiết về “Mật ong và môi trường” ở bài viết này để hiểu được tầm quan trọng của loại sinh vật này bạn nhé!
Khi nhắc đến ong, nhiều người thường nghĩ ngay đến những giọt mật vàng óng ngọt ngào. Tuy nhiên, vai trò của loài ong trong hệ sinh thái và đời sống con người còn vĩ đại hơn thế rất nhiều. Thực tế, ong đã được kết luận là “sinh vật quan trọng nhất trên Trái Đất” tại cuộc họp của Hiệp hội Địa lý Hoàng gia London. Loài côn trùng bé nhỏ này không chỉ là nhà sản xuất mật ong mà còn là trụ cột duy trì sự sống trên hành tinh.
Tầm quan trọng của ong được thể hiện rõ qua câu nói nổi tiếng (dù chưa được xác thực) của Albert Einstein: “Nếu loài ong biến mất, con người chỉ còn 4 năm để sống”. Dù mang danh hiệu cao quý này, loài ong lại đang đối mặt với một thực trạng đáng báo động.
Trong vài năm gần đây, số lượng cá thể ong đã sụt giảm nghiêm trọng, với khoảng 90% ong đã biến mất trên toàn cầu. Riêng tại Hoa Kỳ, quần thể ong mật đã giảm từ 25% đến 45% mỗi năm kể từ năm 2010. Sự tương phản giữa danh hiệu “sinh vật quan trọng nhất” và tình trạng “nguy cơ tuyệt chủng” của ong tạo ra một thông điệp mạnh mẽ về sự mong manh của hệ sinh thái và sự cần thiết phải hành động ngay lập tức.
Nếu sinh vật tối quan trọng này đang biến mất với tốc độ chóng mặt, điều đó cho thấy sức khỏe của hành tinh và tương lai của chúng ta đang bị đe dọa nghiêm trọng, đòi hỏi sự can thiệp khẩn cấp.
Bài viết này sẽ đi sâu vào khám phá vai trò không thể thay thế của ong trong hệ sinh thái, những mối đe dọa đang rình rập chúng, hậu quả khôn lường nếu ong biến mất, và những giải pháp thiết thực mà mỗi cá nhân, cộng đồng có thể chung tay thực hiện để bảo vệ loài sinh vật phi thường này.
Vai trò vĩ đại của ong trong hệ sinh thái và đời sống con người
Thụ phấn: Nền tảng của sự sống và an ninh lương thực
Ong đóng vai trò trung tâm trong quá trình thụ phấn, một hoạt động thiết yếu để nhiều loài thực vật sinh sản. Mặc dù nhiều côn trùng khác cũng có chức năng này, ong là loài thụ phấn chính, dành phần lớn cuộc đời mình để thực hiện công việc quan trọng này. Cấu tạo giải phẫu của ong được thiết kế hoàn hảo để thu thập phấn hoa, và chúng thực hiện thụ phấn chéo khi mang phấn hoa từ tổ đến các bông hoa khác. Ước tính, ong thụ phấn cho hơn 25.000 loài thực vật có hoa.
Tầm ảnh hưởng của ong đối với nông nghiệp là vô cùng lớn. Khoảng 70% nông nghiệp trên thế giới phụ thuộc hoàn toàn vào ong. Thậm chí, một phần ba sản lượng lương thực toàn cầu phụ thuộc trực tiếp vào khả năng thụ phấn của loài vật bé nhỏ này.
Ong còn hỗ trợ 90% cây hoa dại và 35% cây trồng phát triển một cách tự nhiên. Việc thụ phấn bằng ong mật mang lại nhiều lợi ích đáng kể, giúp tăng năng suất và chất lượng nông sản. Các loại cây trồng như hạnh nhân, bơ, táo, dâu tây, và cà phê phụ thuộc rất nhiều vào sự thụ phấn của ong mật, nhờ đó sản lượng và chất lượng được cải thiện đáng kể, cho ra quả đều đặn, kích thước lớn hơn và hình dạng đồng đều.
Hơn nữa, việc sử dụng ong mật để thụ phấn còn giúp giảm thiểu nhu cầu sử dụng các hóa chất nhân tạo như phân bón hay chất kích thích ra hoa, từ đó tiết kiệm chi phí và bảo vệ môi trường.
Sự phụ thuộc kinh tế và an ninh lương thực toàn cầu vào ong không chỉ là một con số thống kê đơn thuần, mà còn là một điểm yếu chiến lược. Tình trạng ong chết hàng loạt đã khiến sản lượng cây ăn quả giảm mạnh, đặc biệt là táo và hạnh nhân. Việc ong suy giảm không chỉ là vấn đề môi trường mà còn là mối đe dọa trực tiếp đến sự ổn định kinh tế và xã hội.
Nếu ong ngừng công việc thụ phấn, hệ thống thực phẩm của con người sẽ bị thay đổi đáng kể, nông dân sẽ tốn nhiều công sức hơn để thụ phấn thủ công, nhưng điều này không thể đủ nhân công để thụ phấn cho tất cả mọi bông hoa. Điều này sẽ dẫn đến sản lượng thu được giảm đáng kể, giá thành thực phẩm leo thang vì khan hiếm, và ảnh hưởng lớn đến chế độ dinh dưỡng cũng như thu nhập của hàng triệu gia đình làm nông nghiệp.
Bên cạnh vai trò thụ phấn, ong còn mang lại giá trị kinh tế to lớn thông qua các sản phẩm mà chúng tạo ra. Nghề nuôi ong đang mang lại hiệu quả kinh tế cao cho nhiều địa phương. Ví dụ, tại Sơn La, giá trị từ mật ong và các phụ phẩm từ ong đạt khoảng 230-250 tỷ đồng mỗi năm.
Tương tự, nghề nuôi ong lấy mật cũng đã trở thành nguồn sinh kế bền vững, mang lại thu nhập ổn định cho nhiều hộ gia đình ở Cao Bằng. Các sản phẩm từ ong như mật ong, sáp ong, keo ong, phấn hoa và sữa ong chúa đều có nhiều lợi ích cho sức khỏe con người và giá trị kinh tế lớn.
Duy trì đa dạng sinh học và cân bằng môi trường
Ong không chỉ là “người làm vườn” mà còn là “kiến trúc sư” của hệ sinh thái. Chúng duy trì sự đa dạng của thực vật, hỗ trợ các phần thiết yếu khác của hệ sinh thái, bao gồm điều hòa khí hậu, làm sạch không khí và nước, xây dựng đất và tái chế chất dinh dưỡng.
Nếu không có ong, các hệ sinh thái đều có nguy cơ bị đe dọa nghiêm trọng. Sự biến mất của chúng sẽ gây ra hiệu ứng domino, không chỉ ảnh hưởng đến chuỗi thức ăn mà còn làm suy yếu khả năng tự điều tiết của Trái Đất, từ chất lượng không khí đến độ màu mỡ của đất. Điều này cho thấy một chức năng hệ thống quan trọng, thường bị bỏ qua, của ong là vô cùng cần thiết cho sức khỏe hành tinh.
Ngoài ra, nghề nuôi ong còn mang lại nhiều hiệu quả tích cực về môi trường sinh thái. Từ khi phát triển nghề ong, cảnh quan tại địa phương trở nên đầy sắc hoa, diện tích rừng được bảo vệ và phát triển hàng năm. Những dải đất trống nhỏ ven đường hay trong vườn nhà đều trở thành những vườn hoa xinh xắn, góp phần tô điểm cho thiên nhiên thêm nhiều màu sắc sặc sỡ.
Ong còn đóng vai trò như một loài thiên địch tự nhiên. Ngoài khả năng thụ phấn cho cây trồng, ong còn có tố chất sát thủ và là ứng viên tiềm năng của thiên địch trong nông nghiệp, giúp bảo vệ cây trồng khỏi các loài sâu bệnh gây hại.
Những mối đe dọa rình rập loài ong
Mặc dù vai trò của ong là không thể phủ nhận, chúng đang đối mặt với nhiều mối đe dọa nghiêm trọng, đẩy quần thể đến bờ vực tuyệt chủng. Các mối đe dọa này không phải là những vấn đề riêng lẻ mà là một mạng lưới phức tạp, có tính tương tác và cộng hưởng. Một con ong bị suy yếu do mất môi trường sống hoặc căng thẳng từ biến đổi khí hậu sẽ dễ bị tổn thương hơn trước tác động của thuốc trừ sâu và dịch bệnh, tạo thành một vòng luẩn quẩn đẩy ong đến bờ vực tuyệt chủng.
Mất môi trường sống
Công nghiệp hóa và hiện đại hóa gắn liền với sự gia tăng không ngừng của diện tích nhà ở, trung tâm thương mại, và khu công nghiệp. Điều này vô tình dẫn đến môi trường sống tự nhiên của côn trùng, trong đó có loài ong, bị thu hẹp nhanh chóng và biến mất.
Việc phá rừng và thiếu hoa cũng là nguyên nhân chính làm suy giảm quần thể ong hoang dã. Hậu quả là ong khó tìm được chế độ ăn uống cân bằng và những khu vực làm tổ an toàn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng sinh tồn của chúng.
Biến đổi khí hậu: Thách thức toàn cầu
Sự nóng lên toàn cầu tác động đến sự sinh tồn của cả con người và động vật. Thời tiết chuyển biến thất thường, bao gồm hạn hán kéo dài, mưa lũ hoặc nhiệt độ quá cao/quá lạnh, có thể làm thay đổi nhiệt độ ổn định theo mùa, ảnh hưởng đến cây và hoa, từ đó gián đoạn chu kỳ làm tổ và thụ phấn tự nhiên hàng năm của ong.
Khác với chim, ong không có văn hóa di cư, do đó biến đổi khí hậu ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sống còn của chúng. Tình trạng này đã khiến sản lượng mật ong ở nhiều nơi trên thế giới suy giảm đáng kể.
Thuốc trừ sâu: “Cocktail chết người” cho ong
Thuốc trừ sâu, đặc biệt là các loại thuốc chứa neonicotinoid, là một bước ngoặt lớn trong nông nghiệp nhưng lại ảnh hưởng tiêu cực nghiêm trọng đến quần thể ong. Các loại thuốc này có thể làm giảm khả năng điều hướng của ong, gây vô sinh và làm hỏng hệ thống miễn dịch của chúng, từ đó khiến loài ong khó chống lại bệnh tật.
Nghiên cứu cho thấy chỉ một lần tiếp xúc với thuốc trừ sâu cũng có thể làm giảm sinh sản và gây ra các tác động tiêu cực khác đến cuộc sống của ong. Thậm chí, việc tiếp xúc hàng ngày trong mùa hoa có thể làm giảm một nửa số lượng tổ ong. Đáng báo động hơn, các nhà sinh vật học đã tìm thấy hơn 150 loại dư lượng hóa chất khác nhau trong phấn hoa, tạo thành một loại “cocktail thuốc trừ sâu” chết người cho ong.
Dịch bệnh và ký sinh trùng: Kẻ thù vô hình
Tương tự các sinh vật sống khác, ong cũng có khả năng bị bệnh. Biến đổi khí hậu và môi trường sống bị thu hẹp càng khiến chúng dễ nhiễm bệnh và chết nhiều hơn. Sự xuất hiện của bọ ve
Varroa jacobsoni là một vấn đề lớn đối với ong, đặc biệt ở Mỹ và châu Á. Ký sinh trùng này hút máu ong mật và lây lan các loại virus gây bệnh, khiến đàn ong suy yếu và dễ bị chết. Ngoài ra, bệnh nấm
Nosema và các loại bệnh khác như virus cánh biến dạng (Deformed Wing Virus) cũng gây ra sự sụp đổ và chết hàng loạt của đàn ong. Nhiễm dịch từ bọ cánh cứng cũng là một nguyên nhân gây bệnh cho đàn ong. Đáng lo ngại hơn, các bệnh của ong nhà có thể lây lan sang ong nghệ, ong vò vẽ và các loài côn trùng thụ phấn tự nhiên khác.
Các tác động khác từ hoạt động của con người
Hoạt động của con người còn gây ra nhiều tác động tiêu cực khác đến loài ong. Mạng điện thoại di động và những đường dây tải điện được cho là phá vỡ hệ sinh thái, gây tác động tiêu cực đối với loài ong. Ô nhiễm môi trường, đặc biệt là ô nhiễm từ khí thải, hoạt động công nghiệp và nước bị ô nhiễm, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của ong mật.
Bên cạnh đó, căng thẳng từ canh tác nông nghiệp thương mại, khi ong mật bị di chuyển liên tục để phục vụ các mùa vụ khác nhau, cũng làm suy yếu hệ thống miễn dịch của ong và tăng khả năng mắc bệnh. Cuối cùng, việc con người thuần hóa ong để khai thác sản phẩm đã khiến chúng quên đi bản năng tự tồn tại, thích nghi với tự nhiên và khả năng miễn dịch với ký sinh trùng và virus như tổ tiên của chúng 50 triệu năm về trước.
Hậu quả khôn lường khi ong biến mất
Nguy cơ khủng hoảng lương thực toàn cầu
Nếu loài ong biến mất hoặc ngừng công việc thụ phấn, hệ thống thực phẩm của con người sẽ bị thay đổi đáng kể. Tình trạng ong chết hàng loạt đã khiến sản lượng cây ăn quả tại Mỹ giảm mạnh, đặc biệt là táo và hạnh nhân. Để bù đắp, nhiều chủ trang trại trên thế giới phải thuê công nhân dùng bàn chải để thụ phấn nhân tạo. Tuy nhiên, việc này tốn rất nhiều công sức và không thể đủ nhân công để thụ phấn cho tất cả mọi bông hoa.
Sự suy giảm ong không chỉ là một vấn đề sinh thái mà còn là một cuộc khủng hoảng an ninh lương thực và kinh tế tiềm tàng. Khi sản lượng nông nghiệp giảm đáng kể, giá thành thực phẩm sẽ leo thang vì khan hiếm, ảnh hưởng lớn đến chế độ dinh dưỡng của người dân và làm giảm thu nhập của hàng triệu gia đình làm nông nghiệp.
Việc phải thụ phấn thủ công cho thấy sự kém hiệu quả và không bền vững của một hệ thống lương thực thiếu đi “người hùng thầm lặng” này. Kịch bản này có khả năng gây ra sự bất ổn xã hội trên quy mô toàn cầu, biến một vấn đề môi trường thành một thách thức sống còn đối với nhân loại.
Suy giảm đa dạng sinh học và ảnh hưởng chuỗi thức ăn
Tình trạng ong chết sẽ kéo theo hệ quả tiêu cực đối với hệ sinh thái trên Trái Đất. Khoảng 80% thực vật có hoa trên thế giới được thụ phấn bởi côn trùng. Do đó, sự biến mất của ong không chỉ là mất đi một loài, mà là sự phá vỡ cấu trúc nền tảng của các hệ sinh thái. Điều này dẫn đến sự suy giảm đa dạng sinh học trên diện rộng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoa dại và đời sống động vật.
Sự suy giảm ong gây tác động tàn phá đối với nguồn cung cấp thực phẩm của các mắt xích khác trong chuỗi thức ăn. Khi các loài thực vật không được thụ phấn và suy yếu, các loài động vật ăn thực vật sẽ thiếu thức ăn, kéo theo sự ảnh hưởng đến các loài ăn thịt. Điều này làm mất đi khả năng phục hồi của tự nhiên và đe dọa sự tồn vong của nhiều loài khác, bao gồm cả con người. Đây là một hiệu ứng lan truyền sâu rộng, dẫn đến sự bất ổn sinh thái và tiềm năng sụp đổ của các hệ sinh thái.
Chung tay bảo vệ ong
Để bảo vệ loài ong khỏi nguy cơ tuyệt chủng và duy trì sự cân bằng của hệ sinh thái, cần có sự chung tay hành động từ cấp độ cá nhân đến chính sách quốc gia.
Giải pháp cấp bách từ chính sách và nông nghiệp bền vững
Nâng cao nhận thức toàn cầu là bước đầu tiên và quan trọng. Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc đã chọn ngày 20/5 hàng năm là “Ngày Ong Thế giới” từ năm 2017 để tăng cường nhận thức về tầm quan trọng của loài ong. Đây là một nỗ lực toàn cầu nhằm kêu gọi sự chú ý và hành động.
Về chính sách và quy định, Liên minh Châu Âu đã có những bước đi cụ thể khi cấm một phần ba loại thuốc trừ sâu neonicotinoids để giảm mối đe dọa cho ong. Các tổ chức phi chính phủ và nhóm hoạt động cũng liên tục kêu gọi cải cách, đặc biệt là cấm các loại thuốc trừ sâu nguy hiểm.
Tại Việt Nam, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã phê duyệt Đề án “Phát triển bền vững ngành ong đến năm 2030” (Quyết định số 898/QĐ-BNN-CN ngày 02/4/2024). Mục tiêu của đề án là phát triển bền vững, nâng cao sức cạnh tranh của ngành ong, xây dựng và bảo vệ thương hiệu sản phẩm ong Việt Nam, đảm bảo sản phẩm được sản xuất an toàn sinh học, truy xuất nguồn gốc và thân thiện với môi trường.
Đề án đặt ra mục tiêu cụ thể là duy trì số lượng từ 1,3 đến 1,5 triệu đàn ong, đạt năng suất mật bình quân cao, với tổng sản lượng mật ong ổn định 55-60 nghìn tấn/năm, trong đó khoảng 80% dành cho xuất khẩu.
Để đạt được những mục tiêu này, các giải pháp được đưa ra bao gồm ứng dụng khoa học công nghệ, chọn tạo giống ong năng suất, điều tra đa dạng sinh học và cây thức ăn cho ong, kiểm soát dịch bệnh, đổi mới sản xuất và thương mại trong ngành ong, xây dựng chính sách hỗ trợ và đào tạo nguồn nhân lực. Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) cũng đang hỗ trợ hiện đại hóa nghề nuôi ong tại Việt Nam.
Các sáng kiến và đề án cấp quốc gia, cùng với sự chuyển dịch sang nông nghiệp hữu cơ, cho thấy một nhận thức sâu sắc hơn về tầm quan trọng của ong và cam kết hành động một cách có hệ thống. Sự tiến triển từ việc nâng cao nhận thức đến hành động pháp lý và chiến lược phát triển toàn diện cho thấy một xu hướng tích cực, nơi các giải pháp không chỉ dừng lại ở cá nhân mà đã được nâng tầm thành chiến lược phát triển bền vững, mang lại hy vọng phục hồi lâu dài cho quần thể ong.
Nông nghiệp bền vững và bảo tồn môi trường sống là yếu tố then chốt. Việc không sử dụng thuốc trừ sâu trong trồng trọt, hoặc tối thiểu là cấm các loại thuốc trừ sâu nguy hiểm, là một bước đi hợp lý. Chuyển sang canh tác hữu cơ, làm việc với thiên nhiên và các mùa để trồng trọt mà không sử dụng thuốc trừ sâu độc hại, sẽ hỗ trợ cả đa dạng sinh học và loài ong.
Đồng thời, cần bảo tồn môi trường sống hoang dã để ong có thể quay trở lại, và khôi phục sinh thái cùng nông nghiệp bền vững. Mô hình nuôi ong dưới tán rừng tự nhiên, không chặt phá cây, không dùng thuốc hóa học, không xâm hại môi trường, cũng được khuyến khích để bảo vệ hệ sinh thái.
>>>Có thể bạn chưa biết:
Những điều bạn có thể làm ngay tại nhà để giúp Ong
Mỗi hành động nhỏ của cá nhân, từ việc trồng hoa đến việc lựa chọn sản phẩm, đều góp phần xây dựng một “mạng lưới hỗ trợ vi mô” cho ong. Điều này không chỉ là bảo vệ môi trường mà còn là một lối sống có trách nhiệm, truyền cảm hứng cho cộng đồng.
Trồng cây, hoa thân thiện với ong: Lấp đầy khu vườn bằng những loại cây sống động và thân thiện với ong là cách hiệu quả để thu hút chúng. Ong đặc biệt thích hoa màu xanh, tím, vàng và trắng.
Một số loài hoa được ong yêu thích bao gồm Calendula, Cornflower, Poppy, Nemophila, Marigold, Lavender, Alyssum, cũng như các loại thảo mộc như Sage, Rosemary, Basil, Thyme, Mint Ngoài ra, cỏ thi, hoa đăng, thì là, bạch chỉ, cúc tần, cúc nghệ nâu, cây sao nhái, hoa hướng dương và hoa lưu ly cũng là nguồn thức ăn dồi dào cho ong.
Việc trồng hoa theo cụm và đa dạng theo mùa sẽ đảm bảo nguồn thức ăn liên tục cho ong quanh năm. Lợi ích của việc trồng hoa không chỉ dừng lại ở việc thu hút ong thụ phấn mà còn giúp làm sạch không khí và giảm xói mòn đất.
Hạn chế hóa chất và mua sản phẩm địa phương: Tránh sử dụng thuốc trừ sâu và thuốc xịt côn trùng trong vườn nhà. Thay vào đó, hãy tìm mua mật ong hữu cơ địa phương thay vì các thương hiệu sản xuất hàng loạt. Điều này không chỉ hỗ trợ những người nuôi ong có trách nhiệm mà còn góp phần vào một chuỗi cung ứng bền vững.
Tạo môi trường sống an toàn và bền vững: Nếu có không gian, bạn có thể xây một cái ao nhân tạo nhỏ, làm mái che hoặc tổ ong giả để tạo môi trường sống lý tưởng cho ong. Đối với những người nuôi ong, việc chọn địa điểm nuôi gần nguồn mật, phấn hoa (khoảng 500-700m), đặt thùng nuôi ong ở vị trí thoáng mát, cách mặt đất 30cm là rất quan trọng để ong dễ dàng nhận biết tổ và phát triển khỏe mạnh. Ngược lại, nếu không muốn ong làm tổ trong nhà, hãy hạn chế tạo những không gian và nguồn thức ăn dễ thu hút chúng.
Mẹo đuổi ong an toàn (nếu cần): Trong trường hợp ong làm tổ ở những vị trí không mong muốn và gây nguy hiểm, có thể sử dụng các mẹo đuổi ong an toàn mà không gây hại cho chúng. Ong không thích mùi hương của sả, tỏi, ớt cayenne. Bạn có thể đặt bột tỏi hoặc đốt sả gần tổ ong để chúng tự di chuyển. Ngoài ra, việc tạo khói hoặc sử dụng bẫy chai nước ngọt cũng là những phương pháp hiệu quả để di dời ong một cách an toàn.
Những sự thật thú vị về loài Ong: Khám phá thế giới đầy bất ngờ
Những sự thật thú vị này không chỉ cung cấp kiến thức mà còn khơi gợi sự tò mò và lòng ngưỡng mộ đối với loài ong, biến chúng từ một sinh vật hữu ích thành một cá thể phức tạp và đáng kinh ngạc.
Cấu trúc xã hội phức tạp: Ong là loài côn trùng có tính xã hội rất cao, sống theo bày đàn với sự phân công công việc rõ ràng. Trong một đàn ong có ba loại cá thể chính: ong chúa (chịu trách nhiệm sinh sản và tạo ra các chất hóa học hướng dẫn hành vi của các con ong khác), ong đực (có nhiệm vụ giao phối với ong chúa để duy trì giống nòi), và ong thợ (thành phần đông đảo nhất, đảm nhiệm hầu hết các công việc trong tổ như thu thập thức ăn, chăm sóc ấu trùng, xây tổ, vệ sinh và bảo vệ tổ).
Vòng đời và tuổi thọ: Vòng đời của ong trải qua 4 giai đoạn bao gồm trứng, ấu trùng, nhộng và con trưởng thành. Tuổi thọ của ong tùy thuộc vào chức năng và môi trường sống: ong chúa sống lâu nhất (từ 1 đến 6 năm), ong thợ sống khoảng 6-7 tuần (mùa xuân/hè) hoặc 4-6 tháng (mùa thu), trong khi ong đực có tuổi thọ ngắn nhất, thường chết ngay sau khi giao phối với ong chúa.
Khả năng bay và cấu tạo cánh: Nhiều người lầm tưởng ong chỉ có 2 cánh, nhưng thực tế ong có đến 4 cánh (2 cánh trên lớn và 2 cánh dưới nhỏ) chia đều mỗi bên cơ thể. Khi bay, cánh trước và cánh sau của chúng gắn chặt với nhau bằng một hàng móc nhỏ. Ong thợ có tốc độ bay rất nhanh, khoảng 21-28 km/h khi bay đến nguồn thực phẩm và 17 km/h khi bụng chúng chứa đầy mật hoa, phấn hoa hoặc keo ong.
Giác quan nhạy bén: Ong có khứu giác cực kỳ nhạy bén, với 170 thụ thể mùi ở râu, giúp chúng xác định vị trí những bông hoa giàu phấn hoa và nhận diện những con ong khác. Đáng ngạc nhiên hơn, các nhà khoa học đã phát hiện ong có khả năng nhận diện và ghi nhớ khuôn mặt.
Giao tiếp độc đáo: Ong mật sử dụng một phương pháp giao tiếp tinh vi được gọi là “điệu nhảy lắc lư” (waggle dance). Khi một con ong thợ trở về tổ sau khi tìm thấy nguồn thức ăn, nó sẽ di chuyển theo hình số tám và lắc lư, thông báo cho đồng loại về vị trí chính xác để tìm nguồn thức ăn tốt nhất.
Loài côn trùng duy nhất tạo ra thực phẩm cho con người: Mật ong là sản phẩm duy nhất được tạo ra bởi côn trùng mà con người có thể tiêu thụ. Mật ong chứa đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết để duy trì sự sống, bao gồm enzyme, vitamin, khoáng chất và nước.
Ong không chỉ là loài tạo ra mật ngọt mà còn là trụ cột không thể thiếu của hệ sinh thái, đảm bảo an ninh lương thực và duy trì đa dạng sinh học toàn cầu. Vai trò thụ phấn của chúng là nền tảng cho sự sinh sản của hàng ngàn loài thực vật, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến chuỗi thức ăn và khả năng tự điều tiết của môi trường.
Tình trạng suy giảm ong hiện nay là một tiếng chuông cảnh báo khẩn cấp về sức khỏe của hành tinh chúng ta. Các mối đe dọa như mất môi trường sống, biến đổi khí hậu, thuốc trừ sâu và dịch bệnh đang tạo ra một vòng luẩn quẩn, đẩy loài ong đến bờ vực tuyệt chủng và kéo theo những hậu quả khôn lường cho nông nghiệp, đa dạng sinh học và sự ổn định xã hội.
Tuy nhiên, vẫn còn hy vọng. Các sáng kiến toàn cầu như Ngày Ong Thế giới, cùng với những chính sách và đề án phát triển bền vững ngành ong ở cấp quốc gia như tại Việt Nam, cho thấy một nhận thức sâu sắc hơn và cam kết hành động một cách có hệ thống.
Mỗi hành động nhỏ của chúng ta hôm nay, từ việc trồng hoa thân thiện với ong trong vườn nhà, hạn chế sử dụng hóa chất, đến việc ủng hộ các sản phẩm và chính sách bền vững, đều là viên gạch xây nên một tương lai xanh tươi hơn cho thế hệ mai sau.
Hãy cùng Mật ong Tây Bắc chung tay bảo vệ ong, bởi bảo vệ ong chính là bảo vệ sự sống, bảo vệ hành tinh và bảo vệ chính tương lai của chúng ta.
