Thị trường mật ong thế giới: Cơ hội nào cho mật ong Việt?

Trong bối cảnh nhu cầu tiêu thụ mật ong ngày càng tăng mạnh trên toàn cầu, thị trường mật ong thế giới đang mở ra nhiều cơ hội tiềm năng cho các quốc gia xuất khẩu, trong đó có Việt Nam. Với lợi thế về đa dạng nguồn hoa, khí hậu thuận lợi và truyền thống nuôi ong lâu đời, mật ong Việt Nam hoàn toàn có thể cạnh tranh để khẳng định vị thế trên bản đồ xuất khẩu.

Tuy nhiên, đi kèm với cơ hội là không ít thách thức về chất lượng, thương hiệu và tiêu chuẩn quốc tế. Vậy đâu là hướng đi để mật ong Việt chinh phục thị trường toàn cầu? Cùng Mật ong Tây Bắc tìm hiểu chi tiết ở bài viết này bạn nhé!

Tổng quan thị trường mật ong thế giới

Thị trường mật ong thế giới đang vận hành với những quy luật mới, không chỉ được định hình bởi quy mô kinh tế mà còn bởi sự thay đổi sâu sắc trong nhận thức và yêu cầu của người tiêu dùng. Để có thể cạnh tranh và chiến thắng, việc thấu hiểu bức tranh toàn cảnh này là yêu cầu tiên quyết.

Quy mô và Động lực Tăng trưởng

Thị trường mật ong tự nhiên toàn cầu đang trên đà tăng trưởng vững chắc, dự báo sẽ mở rộng từ quy mô 10.78 tỷ USD năm 2024 lên 14.22 tỷ USD vào năm 2029, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) đạt 5.20%. Con số này không chỉ phản ánh một thị trường ổn định mà còn cho thấy một tiềm năng mở rộng đáng kể.

Động lực cốt lõi đằng sau sự tăng trưởng này không đến từ việc tiêu thụ đại trà, mà bắt nguồn từ một xu hướng tiêu dùng toàn cầu: ưu tiên sức khỏe. Người tiêu dùng hiện đại, đặc biệt tại các thị trường phát triển, ngày càng xem mật ong không chỉ là một thực phẩm mà còn là một thành phần của lối sống lành mạnh.

Họ chủ động tìm kiếm các chất làm ngọt tự nhiên để thay thế đường tinh luyện, và mật ong, với những lợi ích vốn có, trở thành lựa chọn hàng đầu. Tại Hoa Kỳ, nơi có khoảng 50% dân số tiêu thụ mật ong, các yếu tố như độ tinh khiết và nguồn gốc tự nhiên của sản phẩm đã trở thành tiêu chí quyết định khi mua hàng.

Sự chuyển dịch trong nhận thức này đang tạo ra một sự phân hóa rõ rệt trên thị trường. Trong khi phân khúc mật ong công nghiệp, được sử dụng làm nguyên liệu thô với giá rẻ, vẫn tồn tại, thì động cơ tăng trưởng chính lại đến từ phân khúc mật ong tiêu dùng cao cấp.

Ở sân chơi này, các thuộc tính vô hình như câu chuyện thương hiệu, chứng nhận chất lượng, và sự minh bạch về nguồn gốc lại có sức nặng tương đương, thậm chí hơn cả bản thân sản phẩm vật chất. Đây là một sự chuyển dịch nền tảng từ cạnh tranh về giá sang cạnh tranh về giá trị, mở ra cơ hội cho những nhà sản xuất biết cách đáp ứng kỳ vọng ngày càng cao của người tiêu dùng.

Bản đồ quyền lực: Các tay chơi chính

Bản đồ sản xuất và tiêu thụ mật ong thế giới cho thấy một sự phân bổ quyền lực đặc trưng:

• Về Sản xuất: Châu Á là công xưởng sản xuất mật ong của thế giới, với Trung Quốc giữ vị trí thống trị tuyệt đối. Quốc gia này sản xuất khoảng 473.000 đến 497.000 tấn mật mỗi năm, chiếm khoảng 25% tổng sản lượng toàn cầu. Theo sau là các cường quốc nông nghiệp khác như Thổ Nhĩ Kỳ, Hoa Kỳ, Iran và Ấn Độ.
• Về Tiêu thụ & Nhập khẩu: Các thị trường nhập khẩu có giá trị cao nhất lại tập trung ở các quốc gia phát triển. Đức và Nhật Bản là hai trong số những nhà nhập khẩu lớn nhất thế giới. Hoa Kỳ không chỉ là một nhà sản xuất lớn mà còn là thị trường nhập khẩu hàng đầu, với nhu cầu tiêu thụ không ngừng gia tăng. Khu vực Châu Á-Thái Bình Dương, dù là trung tâm sản xuất, cũng đồng thời là khu vực tiêu thụ khổng lồ, dẫn đầu bởi Trung Quốc với mức tiêu thụ vượt 300.000 tấn mỗi năm.

Bức tranh này phơi bày một thực tế đáng suy ngẫm: sự mất cân đối địa lý về giá trị. Các quốc gia sản xuất lớn ở châu Á, bao gồm cả Việt Nam, đang đóng vai trò là nhà cung cấp nguyên liệu thô với khối lượng lớn.

Tuy nhiên, phần lớn giá trị gia tăng trong chuỗi cung ứng từ đóng gói, xây dựng thương hiệu, đến phân phối và tiếp thị lại được tạo ra và nắm giữ bởi các công ty tại các thị trường nhập khẩu phát triển. Họ mua mật ong theo tấn và bán ra thị trường theo từng lọ sản phẩm mang thương hiệu riêng, qua đó thu về phần lợi nhuận lớn nhất.

Xu hướng định hình tương lai: Luật chơi mới của ngành mật ong

Thị trường đang được định hình lại bởi ba xu hướng chủ đạo, hội tụ thành một yêu cầu duy nhất mà bất kỳ nhà sản xuất nào muốn vươn ra biển lớn đều phải tuân thủ.

Truy xuất nguồn gốc (Traceability): Vấn nạn gian lận, pha trộn mật ong với các loại si-rô đường rẻ tiền đã làm xói mòn nghiêm trọng lòng tin của người tiêu dùng. Để đối phó, các cơ quan quản lý đang siết chặt quy định. Liên minh châu Âu (EU) đã đi đầu với yêu cầughi nhãn xuất xứ bắt buộc, chi tiết đến từng quốc gia trong một hỗn hợp mật ong. Thị trường Bắc Âu còn đi xa hơn, yêu cầu một hệ thống truy xuất nguồn gốc hoàn chỉnh “từ tổ ong đến sản phẩm cuối cùng”.

Mật ong Hữu cơ (Organic) và Bền vững: Nhu cầu về các sản phẩm “sạch” đã thúc đẩy sự phát triển của phân khúc mật ong hữu cơ. Các chứng nhận uy tín như USDA Organic (Mỹ), EU Organic, hay JAS (Nhật Bản) không còn là một lợi thế cộng thêm mà đang dần trở thành tiêu chuẩn cho các sản phẩm cao cấp.

Song song đó, các chứng nhận về thực hành nông nghiệp tốt như GlobalG.A.P. cũng được xem như “tấm hộ chiếu” để vào các thị trường khó tính, bảo chứng cho một quy trình sản xuất an toàn và bền vững.

Mật ong Đơn hoa (Single-origin): Người tiêu dùng sành sỏi ngày càng tìm kiếm những trải nghiệm hương vị độc đáo và khác biệt. Họ không chỉ muốn “mật ong” nói chung, mà muốn “mật ong hoa oải hương” từ Pháp, “mật ong Sakura” từ Nhật Bản, hay “mật ong hoa vải” từ Việt Nam. Những sản phẩm này mang trong mình câu chuyện về vùng đất, khí hậu và hệ thực vật đặc trưng, tạo ra giá trị khác biệt không thể sao chép.

Ba xu hướng này không tồn tại độc lập. Chúng cùng nhau tạo nên một yêu cầu tối thượng cho ngành mật ong trong kỷ nguyên mới: Tính xác thực có thể kiểm chứng (Verifiable Authenticity). Người tiêu dùng không còn chỉ tin vào những lời quảng cáo; họ cần bằng chứng. Truy xuất nguồn gốc cung cấp bằng chứng về địa lý. Chứng nhận hữu cơ cung cấp bằng chứng về quy trình sản xuất. Mật ong đơn hoa cung cấp bằng chứng về đặc tính thực vật.

Do đó, đầu tư vào hệ thống truy xuất nguồn gốc và các chứng nhận quốc tế không còn là một lựa chọn để “tăng giá trị”, mà đã trở thành một điều kiện “bắt buộc” để tồn tại và phát triển trong phân khúc cao cấp của thị trường toàn cầu.

Mật ong Việt Nam trên bàn cờ Quốc Tế – Vị thế, nghịch lý và tiềm năng ẩn giấu

Việt Nam từ lâu đã là một thế lực đáng kể trên thị trường mật ong thế giới. Tuy nhiên, vị thế này lại ẩn chứa nhiều nghịch lý và một tiềm năng to lớn chưa được khai phá hết.

Chân dung “Người khổng lồ thầm lặng”

Với sản lượng hàng năm đạt khoảng 64.000 tấn, trong đó có tới 54.000 tấn được xuất khẩu, Việt Nam là một trong những nhà cung ứng mật ong quan trọng trên toàn cầu. Ngành ong không chỉ đóng góp vào kim ngạch xuất khẩu quốc gia, dao động từ 70-100 triệu USD mỗi năm, mà còn là nguồn sinh kế chính cho gần 40.000 hộ gia đình trên cả nước.

Trước khi đối mặt với các rào cản thương mại, có thời điểm thị trường Hoa Kỳ chiếm tới 95% tổng kim ngạch xuất khẩu mật ong của Việt Nam, cho thấy vai trò trọng yếu của chúng ta trong việc cung ứng cho một trong những thị trường lớn nhất thế giới. Những con số này vẽ nên chân dung của một “người khổng lồ thầm lặng” – một quốc gia có năng lực sản xuất lớn, nền tảng ngành ong vững chắc, nhưng tên tuổi lại chưa thực sự tương xứng với vị thế.

Nghịch lý “Được mùa, mất giá”

Đây là nghịch lý cốt lõi và đau đáu nhất của ngành mật ong Việt Nam. Mặc dù là một trong những nước xuất khẩu hàng đầu về sản lượng, giá trị mà chúng ta thu về lại vô cùng khiêm tốn. Dữ liệu năm 2017 cho thấy, giá mật ong xuất khẩu của Việt Nam chỉ đạt trung bình 1,22 Euro/kg, mức giá thấp nhất trong số các nước xuất khẩu.

Con số này trở nên đáng báo động khi đặt cạnh mức giá 23,26 Euro/kg của mật ong New Zealand trong cùng thời điểm. Sự chênh lệch gần 20 lần về giá trị không chỉ là một con số thống kê, nó phơi bày một khoảng trống khổng lồ về giá trị gia tăng mà Việt Nam đang bỏ lỡ.

“Báu vật” từ thiên nhiên: Sự đa dạng sinh học vượt trội

Lợi thế cạnh tranh lớn nhất và độc đáo nhất của Việt Nam nằm ở sự đa dạng sinh học của hệ thực vật. Điều này đã ban tặng cho chúng ta một danh mục mật ong đơn hoa vô cùng phong phú, một “báu vật” mà ít quốc gia nào có được:

• Mật ong hoa Cà phê: Đặc sản của vùng đất Tây Nguyên bazan, với hương thơm nồng nàn và vị ngọt đắng nhẹ đặc trưng.
• Mật ong hoa Nhãn, hoa Vải: Mang hương vị ngọt ngào, thanh khiết của những vùng cây ăn quả trù phú ở miền Bắc. Đặc biệt, mật ong hoa vải Việt Nam còn được đánh giá thuộc nhóm quý giá nhất thế giới.
• Mật ong hoa Tràm: Tinh túy từ những cánh rừng tràm bạt ngàn của Đồng bằng sông Cửu Long, có màu hổ phách đậm và công dụng y học.
• Mật ong hoa Bạc hà: Một loại mật ong quý hiếm từ vùng cao nguyên đá Hà Giang, với màu vàng chanh ánh xanh và hương vị a the mát đặc trưng.
• Mật ong rừng: Các loại mật ong hoang dã từ ong Khoái, ong Ruồi, ong Dú, được thu hoạch tự nhiên từ những cánh rừng nguyên sinh, mang trong mình hương vị đa dạng của hàng trăm loài hoa dại.

Sự đa dạng này không chỉ là một danh sách các loại sản phẩm. Nó là một danh mục các câu chuyện thương hiệu tiềm năng. Mỗi loại mật ong là một đại sứ cho một vùng đất, một nền văn hóa, một hệ sinh thái. Đây chính là “vũ khí chiến lược” để Việt Nam phá vỡ thế bế tắc của một nhà cung cấp nguyên liệu thô.

Thay vì bán một sản phẩm “Mật ong Việt Nam” chung chung, không có bản sắc, chúng ta hoàn toàn có thể xây dựng nên những thương hiệu mạnh mẽ, có sức hấp dẫn riêng như “Mật ong Cà phê Ban Mê”, “Mật ong Bạc hà Mèo Vạc”, hay “Mật ong Vải Lục Ngạn”. Việc chưa khai thác được “kho báu” này chính là sự lãng phí lớn nhất của ngành ong Việt Nam hiện nay.

Giải mã thách thức – Những “tảng đá” cản đường vươn xa

Mặc dù sở hữu tiềm năng to lớn, hành trình vươn ra thị trường quốc tế của mật ong Việt Nam vẫn còn gặp nhiều trở ngại. Việc nhận diện và giải mã những thách thức này là bước đầu tiên để xây dựng một lộ trình phát triển bền vững.

Bài toán chất lượng: Vấn đề từ gốc rễ

Chất lượng không đồng đều là một trong những điểm yếu cố hữu, xuất phát từ nhiều nguyên nhân mang tính hệ thống trong chuỗi sản xuất:

• Kỹ thuật nuôi lạc hậu: Một bộ phận không nhỏ các hộ nuôi ong vẫn duy trì phương pháp sản xuất thủ công, quy mô nhỏ lẻ, thiếu sự đầu tư vào công nghệ và quy trình chuẩn. Điều này dẫn đến sự thiếu đồng bộ trong chất lượng sản phẩm trên quy mô lớn và gây khó khăn cho việc kiểm soát theo các tiêu chuẩn quốc tế.
• Thu hoạch và Sơ chế chưa tối ưu: Áp lực về sản lượng và mong muốn quay vòng vốn nhanh khiến nhiều người nuôi ong thu hoạch mật khi còn non (chưa được ong vít nắp kín). Mật ong non có hàm lượng nước rất cao, thường vượt ngưỡng 21%, dẫn đến nguy cơ lên men, giảm hương vị và thời gian bảo quản, làm suy giảm nghiêm trọng chất lượng thương phẩm.
• Vấn nạn Gian lận và Pha trộn: Đây là một “khối u” đang đe dọa sức khỏe của toàn ngành. Tình trạng cố tình pha trộn mật ong thật với các loại đường, si-rô rẻ tiền, hay thậm chí là “mật ong” giả làm hoàn toàn từ đường mía, đang diễn ra và ngày càng tinh vi. Hành vi này không chỉ lừa dối người tiêu dùng trong nước mà còn tiềm ẩn nguy cơ trà trộn vào các lô hàng xuất khẩu, có thể hủy hoại hoàn toàn uy tín và hình ảnh của mật ong Việt Nam trên trường quốc tế.

Những vấn đề này tạo thành một chuỗi nhân quả. Mô hình sản xuất manh mún, nhỏ lẻ là gốc rễ, tạo ra một chuỗi cung ứng rời rạc và khó kiểm soát. Từ đó phát sinh các vấn đề về kỹ thuật thu hoạch và sơ chế, dẫn đến chất lượng đầu vào không ổn định. Khoảng trống trong quản lý ở cấp độ vi mô này lại chính là mảnh đất màu mỡ cho các hành vi gian lận phát triển.

Do đó, để giải quyết bài toán chất lượng, không thể chỉ can thiệp ở khâu chế biến cuối cùng, mà cần phải tái cấu trúc và chuẩn hóa lại toàn bộ mô hình sản xuất, bắt đầu từ cấp độ hộ nuôi ong.

Cuộc chiến thương mại và rào cản kỹ thuật

Trên thị trường quốc tế, mật ong Việt Nam không chỉ cạnh tranh về chất lượng mà còn phải đối mặt với những rào cản thương mại và kỹ thuật ngày càng phức tạp.

Bảng 2: Ma trận Yêu cầu Kỹ thuật tại các Thị trường Xuất khẩu Trọng điểm

Nguồn: Dữ liệu tổng hợp tham khảo

Những rào cản này không phải là các quy định ngẫu nhiên. Chúng là biểu hiện của một xu hướng toàn cầu được gọi là chủ nghĩa bảo hộ dựa trên tiêu chuẩn (standard-based protectionism). Các quốc gia nhập khẩu đang sử dụng các quy định về chất lượng, an toàn thực phẩm, và truy xuất nguồn gốc như một công cụ hợp pháp để vừa bảo vệ người tiêu dùng, vừa tạo ra lợi thế cho ngành sản xuất trong nước. Vụ kiện chống bán phá giá tại Mỹ, vốn được khởi xướng bởi chính các nhà nuôi ong Mỹ, là một minh chứng điển hình.

Những yếu kém về chất lượng và vấn nạn gian lận của mật ong nhập khẩu đã vô hình trung cung cấp thêm “lý lẽ” để các cơ quan quản lý nước ngoài áp đặt các biện pháp trừng phạt thương mại. Điều này cho thấy, để thành công, Việt Nam không chỉ cần sản xuất ra mật ong tốt, mà còn phải am hiểu và tuân thủ một cách chuyên nghiệp “luật chơi” về tiêu chuẩn và quy định quốc tế.

Khủng hoảng nhận diện: Vô danh trên thị trường Quốc tế

Thách thức lớn nhất và sâu xa nhất chính là sự thiếu vắng những thương hiệu mật ong Việt Nam có tầm vóc và được công nhận trên toàn cầu. Phần lớn sản lượng của chúng ta được xuất đi dưới dạng hàng hóa không tên tuổi, sau đó được các công ty nước ngoài đóng gói, dán nhãn và bán dưới thương hiệu của họ. Chúng ta đang làm phần việc vất vả nhất là sản xuất, nhưng lại nhường lại phần giá trị sinh lời cao nhất là thương hiệu và phân phối cho các đối tác.

Tình trạng “vô danh” này tạo ra một vòng lặp tiêu cực (negative feedback loop). Vì không có thương hiệu, sản phẩm của chúng ta không có sự khác biệt và buộc phải cạnh tranh bằng giá rẻ. Áp lực giảm giá dẫn đến việc cắt giảm chi phí đầu tư vào chất lượng. Chất lượng không ổn định lại càng khiến việc xây dựng một thương hiệu uy tín trở nên bất khả thi. Phá vỡ được vòng lặp này đòi hỏi một quyết tâm chiến lược, một sự thay đổi toàn diện trong tư duy và hành động của cả ngành.

Lộ trình cất cánh – Chiến lược toàn diện nâng tầm mật ong Việt

Để vượt qua thách thức và khai phá tiềm năng, ngành mật ong Việt Nam cần một lộ trình chuyển đổi toàn diện, tập trung vào việc tạo ra giá trị thực sự thay vì chỉ chạy theo sản lượng.

Chiến lược “Kiềng Ba Chân”: Chất lượng – Chứng nhận – Công nghệ

Ba yếu tố này tạo thành một hệ thống tương hỗ không thể tách rời, là nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững.

Nâng cấp Chất lượng từ Gốc rễ bằng Công nghệ: Việc áp dụng các tiến bộ kỹ thuật là con đường ngắn nhất để giải quyết các điểm yếu cố hữu về chất lượng.

• Công nghệ nuôi trồng: Mô hình nuôi ong bằng thùng kế đang chứng tỏ hiệu quả vượt trội so với phương pháp thùng đơn truyền thống. Bằng cách tách biệt khu vực ong chúa đẻ trứng và khu vực chứa mật, thùng kế giúp thu hoạch được mật ong đã “chín” hoàn toàn, có hàm lượng nước thấp, độ tinh khiết cao, không lẫn phấn hoa hay xác ấu trùng, đáp ứng hoàn hảo các tiêu chuẩn khắt khe nhất của thị trường xuất khẩu.
• Công nghệ sau thu hoạch: Để khắc phục tình trạng mật ong có hàm lượng nước cao, các công nghệ như sấy tuần hoàn lạnh hay máy hạ thủy phần là giải pháp tối ưu. Các công nghệ này giúp giảm độ ẩm trong mật một cách nhẹ nhàng, không làm biến đổi hương vị và các enzyme quý giá, từ đó ổn định chất lượng và kéo dài thời gian bảo quản.

Chinh phục Thị trường bằng “Tấm Hộ chiếu Toàn cầu” (Chứng nhận): Trong thương mại quốc tế, chứng nhận chính là ngôn ngữ chung để khẳng định chất lượng.

GlobalG.A.P. (Thực hành Nông nghiệp Tốt Toàn cầu): Đây là chứng nhận nền tảng, được xem như “tấm vé thông hành vào thị trường thế giới”. Nó không chỉ đảm bảo an toàn thực phẩm mà còn chứng minh một quy trình sản xuất có trách nhiệm với môi trường và người lao động, đáp ứng yêu cầu của hầu hết các nhà bán lẻ lớn tại châu Âu và Mỹ.

Organic (Hữu cơ – USDA, EU, JAS): Đây là phân khúc cao cấp nhất, đáp ứng nhu cầu của nhóm người tiêu dùng sẵn sàng chi trả cao cho các sản phẩm được đảm bảo hoàn toàn “sạch”, không sử dụng thuốc trừ sâu, kháng sinh hay hóa chất tổng hợp trong quá trình nuôi trồng.

Một chiến lược thông minh sẽ không xem ba yếu tố này một cách riêng rẽ. Công nghệ là công cụ để đạt được chất lượng. Chất lượng ổn định là điều kiện tiên quyết để được cấp chứng nhận. Và chứng nhận là bằng chứng không thể chối cãi để xác thực chất lượng đó với thế giới.

Thay vì bị động, các doanh nghiệp nên chủ động lấy các tiêu chuẩn quốc tế làm mục tiêu, từ đó xác định các công nghệ và quy trình cần đầu tư để đạt được mục tiêu đó. Đây là cách tiếp cận để yêu cầu của thị trường định hướng cho sự phát triển của sản xuất.

>>>Bạn có muốn tìm hiểu về: Ngành mật ong ở Việt Nam?

Từ vô danh đến hữu danh: Xây dựng thương hiệu và câu chuyện sản phẩm

Để thoát khỏi cái bóng của một nhà cung cấp nguyên liệu, Việt Nam phải bắt đầu hành trình xây dựng thương hiệu một cách bài bản.

Xây dựng thương hiệu dựa trên sự khác biệt tự nhiên: Lợi thế về sự đa dạng của mật ong đơn hoa là điểm khởi đầu lý tưởng. Thay vì một thương hiệu “Mật ong Việt Nam” chung chung, hãy xây dựng các thương hiệu gắn liền với chỉ dẫn địa lý (GI) và câu chuyện độc đáo của từng vùng miền. Kinh nghiệm thành công từ các sản phẩm OCOP ở nhiều địa phương như Thanh Hóa đã cho thấy, khi một sản phẩm có tên tuổi, có nguồn gốc rõ ràng, giá trị và sức tiêu thụ sẽ tăng lên đáng kể.

Kể câu chuyện sản phẩm (Storytelling): Trong thị trường thực phẩm cao cấp, người tiêu dùng không chỉ mua một sản phẩm, họ mua một trải nghiệm, một sự kết nối và những giá trị mà thương hiệu đó đại diện. Một lọ “Mật ong Bạc hà Mèo Vạc” không chỉ chứa mật ong.

Nó chứa đựng câu chuyện về sức sống mãnh liệt trên cao nguyên đá, về văn hóa độc đáo của người H’Mông, về sự tinh khiết của một loài hoa dại. Kể những câu chuyện này một cách chân thực và hấp dẫn là cách biến một sản phẩm nông nghiệp thành một trải nghiệm văn hóa.

Minh bạch hóa bằng Công nghệ: Câu chuyện thương hiệu sẽ chỉ thuyết phục khi nó được xác thực bằng những bằng chứng minh bạch. Việc ứng dụng công nghệ như mã QR hoặc Blockchain để xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc “từ tổ ong đến tay người tiêu dùng” là vô cùng cần thiết. Nó không chỉ đáp ứng yêu cầu bắt buộc của các thị trường như EU mà còn xây dựng được niềm tin tuyệt đối nơi khách hàng, cho phép họ tự mình kiểm chứng câu chuyện mà thương hiệu đang kể.

Đa dạng hóa Thị trường, Tối đa hóa Lợi nhuận

Sự phụ thuộc quá lớn vào một thị trường duy nhất như Hoa Kỳ đã bộc lộ những rủi ro chiến lược to lớn khi có biến động về chính sách thương mại. Đa dạng hóa thị trường không chỉ là một chiến lược phòng thủ để giảm thiểu rủi ro, mà còn là một chiến lược tấn công để tối ưu hóa giá trị.

Phân khúc thị trường mục tiêu:

• EU và Nhật Bản: Đây là những thị trường “khó tính nhưng xứng đáng”, nơi người tiêu dùng đánh giá cao chất lượng, sự minh bạch và sẵn sàng chi trả cho các sản phẩm cao cấp, có chứng nhận hữu cơ và câu chuyện thương hiệu độc đáo. Đây nên là mục tiêu dài hạn cho các dòng sản phẩm chất lượng cao nhất.
• Các thị trường khác: Tiếp tục duy trì và phát triển các thị trường truyền thống, nhưng với chiến lược sản phẩm phù hợp.

Khai thác thị trường nội địa: Không thể bỏ qua tiềm năng của thị trường gần 100 triệu dân trong nước, nơi nhận thức về sản phẩm sạch và an toàn đang ngày càng tăng. Dữ liệu từ các sàn thương mại điện tử cho thấy phân khúc giá từ 200.000đ – 500.000đ/sản phẩm đang có doanh số cao nhất, cho thấy người tiêu dùng Việt sẵn sàng chi trả cho mật ong chất lượng.

Đây là cơ hội để các doanh nghiệp xây dựng thương hiệu uy tín ngay trên sân nhà, thay vì để thị trường bị chiếm lĩnh bởi các sản phẩm trôi nổi, không rõ nguồn gốc.

Phát triển sản phẩm giá trị gia tăng: Ngoài mật ong nguyên chất, cần nghiên cứu và phát triển các sản phẩm chế biến sâu như sữa ong chúa, keo ong, phấn hoa, hoặc các sản phẩm kết hợp mật ong với thảo dược quý của Việt Nam.

Một chiến lược đa dạng hóa thông minh sẽ phân loại danh mục sản phẩm của mình và định hướng đến từng thị trường phù hợp, giúp tối đa hóa lợi nhuận trên từng đơn vị sản phẩm thay vì áp dụng một chiến lược chung cho tất cả.

---

Hành trình của mật ong Việt Nam đang đứng trước một bước ngoặt mang tính quyết định. Để cất cánh trên thị trường toàn cầu, ngành ong cần thực hiện một cuộc chuyển đổi chiến lược sâu sắc: từ bỏ mô hình “Nông nghiệp Khối lượng” (tập trung vào sản lượng, giá rẻ, bán nguyên liệu thô) để chuyển sang mô hình “Nông nghiệp Giá trị” (tập trung vào chất lượng vượt trội, thương hiệu uy tín, câu chuyện sản phẩm độc đáo và giá trị gia tăng).

Đây không phải là một lựa chọn, mà là con đường tất yếu để phát triển bền vững và khẳng định vị thế của một quốc gia nông nghiệp có tiềm năng to lớn.

Để hiện thực hóa lộ trình này, cần có sự chung tay hành động từ tất cả các bên liên quan:

Đối với Doanh nghiệp và Hợp tác xã:

1. Đầu tư chiến lược: Xem việc đầu tư vào công nghệ cốt lõi (thùng kế, máy hạ thủy phần) và hệ thống truy xuất nguồn gốc là một khoản đầu tư cho tương lai, không phải là chi phí.
2. Theo đuổi chứng nhận quốc tế: Xây dựng lộ trình rõ ràng trong 2-3 năm để đạt được các chứng nhận mục tiêu như GlobalG.A.P. và tiến tới là Organic, xem đây là “visa” để vào các thị trường cao cấp.
3. Bắt đầu xây dựng thương hiệu: Đừng chờ đến khi có quy mô lớn. Hãy bắt đầu ngay từ bây giờ bằng cách tập trung vào một sản phẩm chủ lực có câu chuyện độc đáo, xây dựng hình ảnh và lòng tin với người tiêu dùng.

Đối với Người nuôi ong:

1. Nâng cao kỹ năng: Tích cực tham gia các chương trình tập huấn về kỹ thuật nuôi ong tiên tiến, quản lý dịch bệnh, và thực hành ghi chép nhật ký sản xuất để đảm bảo tính minh bạch.
2. Tham gia chuỗi liên kết: Chủ động liên kết với các hợp tác xã hoặc doanh nghiệp uy tín. Điều này không chỉ đảm bảo đầu ra ổn định mà còn giúp tiếp cận kỹ thuật mới và trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng chất lượng cao.

Đối với Cơ quan Quản lý Nhà nước:

1. Chính sách hỗ trợ thiết thực: Xây dựng và triển khai các chương trình hỗ trợ cụ thể về tài chính và kỹ thuật, giúp doanh nghiệp và hợp tác xã giảm bớt gánh nặng chi phí trong việc áp dụng công nghệ mới và đạt được các chứng nhận quốc tế.
2. Xúc tiến thương mại chiến lược: Tổ chức các chương trình quảng bá, xúc tiến thương mại nhắm đến các thị trường mục tiêu, tập trung vào việc kể câu chuyện về sự đa dạng, độc đáo và chất lượng ngày càng được nâng cao của mật ong Việt Nam.
3. Tăng cường quản lý và bảo vệ uy tín ngành: Siết chặt công tác quản lý chất lượng, thanh tra và xử lý nghiêm minh các hành vi gian lận, pha trộn mật ong. Việc bảo vệ uy tín của ngành trên trường quốc tế là trách nhiệm chung, đảm bảo sự phát triển bền vững cho hàng chục ngàn hộ nuôi ong trên cả nước.