Mật ong từ lâu đã nổi tiếng là thực phẩm có thể bảo quản rất lâu mà không bị hỏng. Thậm chí, người ta còn tìm thấy những hũ mật ong trong lăng mộ Ai Cập có niên đại khoảng 3.000 năm mà vẫn chưa hỏng và còn ăn được. Vậy sự thật thì mật ong để được bao lâu? có để được mãi mãi?, và trong điều kiện bình thường thì mật ong để được bao lâu?
Bài viết này, Mật ong Tây Bắc sẽ giúp bạn giải đáp thắc mắc đó, đồng thời hướng dẫn bạn cách bảo quản mật ong đúng cách để mật ong luôn thơm ngon, không bị hỏng.
Mật ong có để được mãi mãi không?
Nhiều người truyền tai rằng mật ong không bao giờ bị hỏng và có thể để được mãi mãi. Thực tế, mật ong nguyên chất gần như không có hạn sử dụng cụ thể nhờ đặc tính hóa học đặc biệt của nó. Mật ong chứa tới khoảng 70-80% là đường, độ ẩm rất thấp và có tính axit cao (pH ~3-4).
Trong môi trường đậm đặc đường và axit như vậy, vi khuẩn hay vi sinh vật hầu như không thể sinh sôi, nên mật ong thuần khiết hầu như không bị thiu hỏng theo thời gian. Nhờ đó, mật ong có thể bảo quản được hàng chục năm thậm chí hàng nghìn năm như ví dụ mật ong Ai Cập cổ đại nêu trên.
Tuy nhiên, nói mật ong “mãi mãi” cũng cần hiểu đúng. Điều kiện bảo quản phải lý tưởng (mật ong tinh khiết, được đậy kín, không lẫn tạp chất, không tiếp xúc không khí ẩm…). Trong thực tế sử dụng hàng ngày, mật ong có thể bị giảm chất lượng dần dần. Vì vậy, chúng ta nên quan tâm đến thời gian bảo quản khuyến nghị để sử dụng mật ong với chất lượng tốt nhất thay vì giữ quá lâu.
Mật ong để được bao lâu trong điều kiện thường?
Trong điều kiện bảo quản thông thường (để ở nhiệt độ phòng, nơi khô ráo thoáng mát, đậy kín), mật ong có thể dùng được rất lâu. Đa số nhà sản xuất thường ghi hạn sử dụng khoảng 2–3 năm cho mật ong. Theo các chuyên gia dinh dưỡng, thời gian sử dụng tốt nhất cho mật ong tùy thuộc vào loại mật ong:
- Mật ong rừng (mật ong tự nhiên): Chỉ nên dùng trong khoảng 2 năm kể từ khi khai thác. Do mật ong rừng thường lẫn nhiều phấn hoa và tạp chất tự nhiên nên dễ bị lên men, có vị chua và hư hỏng nhanh hơn.
- Mật ong nuôi (mật ong từ ong nuôi): Thời gian sử dụng tốt nhất khoảng 3 năm sau khi thu hoạch. Mật ong nuôi thường đã được lọc sạch hơn, độ ẩm thấp nên bền hơn mật ong rừng.
- Mật ong không rõ nguồn gốc: Nên dùng ngay trong thời gian ngắn, không nên tích trữ lâu. Loại này có thể đã bị pha tạp hoặc xử lý kém, để lâu dễ hỏng và gây lãng phí.
Lưu ý rằng mật ong càng để lâu thì chất lượng càng giảm. Dù không bị hỏng ngay, nhưng hương vị và dinh dưỡng sẽ không còn như ban đầu. Mật ong để quá lâu có thể sậm màu, mất mùi thơm, vị đắng hoặc chua hơn do các enzym và chất hữu cơ biến đổi theo thời gian. Do đó, tốt nhất bạn nên sử dụng mật ong trong vòng 2-3 năm đầu để đảm bảo hương vị thơm ngon và an toàn.
Các yếu tố ảnh hưởng đến độ bền của mật ong
Không phải hũ mật ong nào cũng “trường thọ” như nhau. Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến thời gian bảo quản của mật ong:
- Độ tinh khiết và nguồn gốc mật ong: Mật ong nguyên chất (độ ẩm < 20%, không pha đường hay nước) sẽ để được lâu hơn mật ong pha tạp. Mật ong rừng lẫn nhiều phấn hoa và men tự nhiên nên dễ lên men hơn mật ong nuôi đã lọc sạch.
- Độ ẩm và không khí: Mật ong có tính hút ẩm mạnh. Nếu để hở hoặc đóng mở nhiều, mật ong hút thêm nước từ không khí, làm tăng độ ẩm. Độ ẩm cao tạo điều kiện cho nấm men phát triển khiến mật ong lên men, hư hỏng.
- Nhiệt độ môi trường: Nhiệt độ ảnh hưởng lớn đến độ bền mật ong. Nhiệt độ quá cao sẽ làm mật ong nhanh biến đổi màu và hương vị, phá hủy enzyme có lợi và tạo ra hợp chất không tốt (như HMF) nhiều hơn . Ngược lại, nhiệt độ quá thấp (dưới ~20°C) dễ làm mật ong kết tinh (đóng đường).
- Ánh sáng: Ánh nắng trực tiếp hoặc ánh sáng mạnh có thể làm một số thành phần trong mật ong bị oxy hóa, mật ong đổi màu và giảm chất lượng.
- Bao bì, vật chứa: Chất liệu chai lọ đựng mật ong rất quan trọng. Nên dùng thủy tinh hoặc nhựa thực phẩm có nắp kín. Tránh đựng mật ong trong kim loại (dễ phản ứng gây độc) hoặc gỗ (dễ nhiễm khuẩn, ảnh hưởng mùi vị) . Đóng nắp kín giúp hạn chế không khí và độ ẩm xâm nhập.
- Dạng mật ong: Mật ong để nguyên trong sáp (tổ ong) sẽ mau hỏng hơn mật ong đã vắt. Thông thường, mật ong nguyên sáp chỉ bảo quản tối đa khoảng 5-6 tháng, sau đó nên vắt lấy mật ra khỏi sáp để tránh lên men chua làm hỏng mật ong.
Hiểu rõ những yếu tố trên sẽ giúp bạn biết cách giữ mật ong được lâu mà vẫn đảm bảo chất lượng.
Cách bảo quản mật ong đúng cách
Để mật ong không bị hỏng và giữ được hương vị, bảo quản đúng cách là điều rất quan trọng. Dưới đây là những nguyên tắc bảo quản mật ong bạn nên áp dụng:
- Đựng mật ong trong chai lọ phù hợp: Lựa chọn tốt nhất là lọ thủy tinh sạch có nắp kín. Thủy tinh trơ và kín khí sẽ giữ mật ong không bị ảnh hưởng bởi môi trường bên ngoài. Nếu không có lọ thủy tinh, có thể dùng chai nhựa thực phẩm chất lượng cao. Tránh dùng đồ kim loại hoặc gỗ để đựng mật ong, vì kim loại có thể phản ứng làm biến chất mật ong, còn gỗ có thể nhiễm khuẩn và làm hỏng mật ong nhanh hơn.
- Nhiệt độ lưu trữ thích hợp: Bảo quản mật ong ở nơi có nhiệt độ phòng ổn định, lý tưởng nhất khoảng 21-27°C . Tránh để nơi quá nóng (gần bếp, nơi có ánh nắng) vì nhiệt độ cao sẽ làm mật ong sẫm màu, mất mùi vị. Cũng không nên để nơi quá lạnh; không cất mật ong trong tủ lạnh vì nhiệt độ thấp sẽ làm mật ong đóng đường (kết tinh) nhanh hơn. Mật ong bảo quản ở nhiệt độ phòng là tốt nhất.
- Nơi cất giữ khô ráo, tránh ánh sáng: Đặt mật ong ở nơi khô thoáng, tối mát. Phòng bếp thường tiện nhưng lưu ý không để sát bếp nấu (nhiệt độ lên xuống thất thường). Tránh để mật ong dưới sàn nhà hoặc nơi ẩm thấp vì dễ bị lạnh làm kết tinh.
- Đậy kín nắp, tránh nhiễm bẩn: Sau khi sử dụng, hãy đậy kín nắp lọ mật ong để hạn chế không khí ẩm lọt vào. Khi lấy mật ong, dùng dụng cụ sạch và khô (thìa khô) để tránh đưa nước hoặc vi khuẩn vào trong lọ. Mật ong nếu bị dính nước hoặc tạp chất sẽ nhanh hỏng hơn.
- Tránh mùi mạnh: Không đặt mật ong cạnh các thực phẩm hay hóa chất có mùi mạnh (mắm, hành tỏi, xà phòng…) vì mật ong dễ hấp thụ mùi, làm mất hương vị tự nhiên của nó.
Tuân thủ những cách bảo quản trên sẽ giúp mật ong của bạn giữ được chất lượng tốt trong thời gian dài, hạn chế bị hỏng hay biến chất.
Dấu hiệu mật ong bị hỏng
Mặc dù mật ong ít khi hỏng nếu bảo quản đúng, bạn vẫn nên biết các dấu hiệu nhận biết mật ong hỏng để tránh sử dụng phải mật ong đã biến chất:
- Thay đổi màu sắc: Mật ong bình thường có màu vàng óng đến nâu cánh gián tùy loại. Nếu mật ong chuyển sang màu rất sẫm, nâu đen bất thường, đó là dấu hiệu mật ong đã cũ hoặc hỏng. Mật ong hỏng có thể xuất hiện bọt khí trắng trên bề mặt do lên men.
- Mùi hương lạ: Mật ong nguyên chất có mùi thơm dịu đặc trưng, hơi giống mùi phấn hoa. Nếu mở nắp thấy mùi chua, hăng cay hoặc mùi men rượu khó chịu, đó là mật ong đã bị lên men, không nên dùng.
- Vị biến đổi: Nếm thử một chút, mật ong hỏng thường có vị đắng hoặc chua gắt, thậm chí cay nồng, rất khác với vị ngọt thanh tự nhiên vốn có. Mật ong ngon có vị ngọt dịu và chỉ hơi chua nhẹ. Nếu vị mật ong trở nên khó chịu, có lẽ nó đã hỏng.
>>>Bỏ túi ngay:
Cách dùng mật ong đúng cách và an toàn.
Những sai lầm khi sử dụng mật ong, gây hại đến sức khỏe.
Lưu ý: Hiện tượng mật ong kết tinh (đóng đường) không phải là mật ong bị hỏng. Đây là quá trình tự nhiên khi mật ong để lâu ở nhiệt độ mát (~15°C trở xuống) khiến đường glucose kết tủa. Mật ong kết tinh không hề có hại cho sức khỏe và vẫn sử dụng bình thường.
Bạn có thể làm mật ong hết kết tinh bằng cách ngâm lọ mật ong vào nước ấm khoảng 40-50°C, mật ong sẽ từ từ loãng ra. Vì vậy, thấy mật ong đóng đường trắng dưới đáy lọ, đừng vội bỏ đi – đó không phải dấu hiệu hỏng.
Nếu mật ong có một trong những dấu hiệu hư hỏng kể trên (màu đen, mùi chua, vị đắng…), tốt nhất không nên tiếp tục sử dụng để đảm bảo an toàn cho sức khỏe.
Những lưu ý khi sử dụng mật ong lâu ngày
Khi bạn có mật ong đã để khá lâu (vài năm) và muốn sử dụng, hãy lưu ý một số điểm sau để đảm bảo an toàn và hiệu quả:
- Kiểm tra trước khi dùng: Trước mỗi lần dùng mật ong cũ, hãy quan sát và ngửi thử. Nếu thấy mật ong có dấu hiệu lạ (như đã mô tả ở trên), tuyệt đối không sử dụng. Đừng tiếc rẻ mật ong đã hỏng, vì dùng có thể gây đau bụng, ngộ độc.
- Xử lý mật ong kết tinh: Nếu mật ong chỉ bị kết tinh nhưng không có mùi vị lạ, bạn có thể ủ ấm để tan đường rồi dùng. Tuyệt đối không đun sôi mật ong trực tiếp trên lửa lớn, vì nhiệt độ cao sẽ làm mất chất dinh dưỡng và hương vị. Chỉ cần ngâm lọ mật ong vào nước ấm (không quá 50°C) và khuấy nhẹ cho đến khi mật tan trở lại.
- Không để mật ong quá hạn quá lâu: Dù mật ong không có hạn dùng cụ thể, bạn cũng không nên tích trữ quá nhiều mật ong rồi để quên nhiều năm. Hãy ước lượng vừa phải để sử dụng hết trong 1-3 năm. Mật ong để quá lâu sẽ giảm dần chất lượng, dùng cũng không còn ngon và bổ dưỡng như ban đầu.
- Thận trọng với trẻ nhỏ: Mật ong dù mới hay cũ cũng không nên cho trẻ dưới 1 tuổi dùng, do nguy cơ ngộ độc botulinum cho trẻ sơ sinh. Đây là lưu ý an toàn chung khi sử dụng mật ong, đặc biệt với mật ong lâu ngày có thể có nhiều bào tử vi khuẩn hơn.
- Ứng dụng mật ong cũ: Với mật ong đã để lâu nhưng chưa có dấu hiệu hỏng rõ rệt, nếu bạn không muốn ăn trực tiếp, có thể dùng để chế biến (pha nước ấm uống, làm bánh, nấu ăn) thay vì làm nguyên liệu sống. Quá trình nấu chín sẽ phần nào giảm nguy cơ nếu mật ong kém chất lượng. Tuy nhiên, nếu mật ong đã biến chất rõ (mùi vị hỏng) thì nên bỏ đi.
Cuối cùng, hãy lưu trữ và sử dụng mật ong một cách thông minh. Mật ong có thể để được rất lâu, nhưng dùng sớm vẫn tốt hơn để lâu. Bạn hãy bảo quản đúng cách và thường xuyên kiểm tra mật ong của mình. Một lọ mật ong thơm ngon, tinh khiết sẽ là “thần dược” tự nhiên cho sức khỏe nếu chúng ta biết trân trọng và sử dụng đúng cách.
Mật ong để được bao lâu phụ thuộc vào chất lượng mật ong và cách chúng ta bảo quản. Trong điều kiện lý tưởng, mật ong nguyên chất có thể để được rất nhiều năm mà không hỏng. Tuy nhiên, để đảm bảo hương vị và giá trị dinh dưỡng, bạn nên sử dụng mật ong trong khoảng 2-3 năm đầu.
Hãy bảo quản mật ong ở nơi khô mát, đậy kín và tránh nhiệt độ cực đoan để kéo dài tuổi thọ cho “vàng lỏng” này. Nhớ nhận biết dấu hiệu mật ong hỏng và tuân thủ các lưu ý khi dùng mật ong lâu ngày. Có như vậy, bạn sẽ luôn tận hưởng được những giọt mật ong ngọt ngào, bổ dưỡng một cách an toàn và hiệu quả.
